NERO CLAVDIUS CAESAR AVGUSTUS

 

Ο καφές στο μυαλό και στο σώμα μας

Η Ιστορία του

Δεν είναι πολύ γνωστό στη Δύση ότι ο καφές, ένα από τα πιο διαδεδομένα ροφήματα στον κόσμο,  έγινε γνωστός από μια τελετουργία του Σουφισμού, της Ισλαμικής εκδοχής του μοναχισμού. Ο καφές και το χασίς ήταν η βάση πάνω στα οποία ετελούντο στα ισλαμικά αυτά μοναστήρια, στους Τεκέδες όπως έμειναν γνωστοί, τα θρησκευτικά τελετουργικά τους.  Ο καφές έγινε γνωστός στην Ευρώπη τον 16^ο Αιώνα. Σήμερα  η παγκόσμια κατανάλωση καφέ ανέρχεται στις δύο δισεκατομμύρια κούπες. Τι ξέρουμε όμως πραγματικά για τον καφέ και τι επίδραση μπορεί να έχει στο μυαλό στο σώμα μας ο ιταλικός εσπρέσο, ο μέτριος ελληνικός, ο πολλά και όχι τουρκικός, ή τέλος μια κούπα γαλλικού καφέ φίλτρου  που πίνουμε το πρωί;

Γενικά

Σύμφωνα με έρευνα του 2019 που δημοσιεύθηκε στο έντυπο της “National Library of Medicine”  (Είναι το έντυπο της Αμερικάνικης Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης) που πραγματοποιήθηκε σε 80 άτομα από 18 έως 22 ετών, μόνο και η μυρωδιά του καφέ μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη και την εγρήγορση μας. Η αντίληψη που έχουμε είναι ότι επίδρασή του ξεκινά πριν καν κάτσουμε στ τραπέζι και πιούμε μια γουλιά. Βέβαια, διαφορετική έρευνα του 2018 που έγινε από ερευνητές της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Cambridge αφήνει να εννοηθεί ότι οι επιδράσεις της μυρωδιάς ή και της κατανάλωσης αμέσως αφότου πιούμε μερικές γουλιές μπορεί να είναι και αποτέλεσμα placebo. Πιο ξεκάθαρα είναι τα αποτέλεσμα παλαιότερης έρευνας του 2008 του Πανεπιστημίου Yale στις ΗΠΑ, που καταλήγει ότι οι πρώτες επιδράσεις ξεκινούν ένα δεκάλεπτο μετά και ότι η κορύφωση συμβαίνει έπειτα από τρία τέταρτα, είναι τότε που η καφεΐνη διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, ενισχύοντας την πνευματική εγρήγορση και τη συγκέντρωση, αλλά και ενδεχομένως να προκαλέσει οξυθυμία και νευρικότητα, είναι ο χρόνος που μπορεί να ξεγελάσει και να διεγείρει τα νευρικά κύτταρα, αλλά έπειτα από λίγη ώρα, όσο το σώμα προσαρμόζεται στην καφεΐνη, ενδέχεται να επέλθει ολική ή μερική χαλάρωση μια αντίδραση με διαφορετικό τόνο στον κάθε ένα από εμάς.

 Ο ρόλος του καφέ στην υγεία του γαστρεντερικού συστήματος

Μια από πιο επιθυμητές δράσεις του καφέ έχει να κάνει με την κινητικότητα του εντέρου. Για πολλούς είναι απαραίτητο "συστατικό" της πρωινής τους ρουτίνας, όχι μόνο επειδή κάνει το πρωινό ξύπνημα ευκολότερο , αλλά γιατί η καφεΐνη ενεργοποιεί συσπάσεις των μυών του γαστρεντερικού σωλήνα, οι οποίες ευθύνονται για τις περισταλτικές κινήσεις του εντέρου, Παράλληλα, άλλα συστατικά της καφεΐνης  ενεργούν την παραγωγή γαστρικών οξέων στο στομάχι. Οι δύο αυτές λειτουργίες μαζί συμβάλουν στην προώθηση της τροφής στο πεπτικό σύστημα και στην ρύθμιση των κενώσεων. Μια άλλη σοβαρή συσχέτιση είναι η μεταξύ της κατανάλωσης καφέ και της δημιουργίας του μικροβιώματος. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται πως ο καφές συμβάλει στην αύξηση της μικροβιακής βιοποικιλότητας (microbiome diversity). Μάλιστα η σχέση αυτή φαίνεται να είναι δοσοεξαρτώμενη, καθώς άτομα που καταναλώνουν δύο ή τρία φλιτζάνια καφέ την ημέρα έχουν μεγαλύτερη βιοποικιλότητα σε σύγκριση με άτομα που πίνουν λιγότερο ή καθόλου καφέ. Η ίδια αυτή μελέτη ανέδειξε πως για το 30% των ατόμων  ο καφές αποτελεί το "εισιτήριο για την τουαλέτα" εντός 30 λεπτών από την κατανάλωσή του. 

Ο καφές στους αθλητές 

Έρευνα του 2020 σε αρχάριους ποδηλάτες κατέληγε ότι ο καφές βελτιώνει την απόδοση κατά 1,7% κατά μέσον όρο. Παρότι αυτό το ποσοστό μπορεί να φαίνεται μικρό, θα επηρέαζε σημαντικά ανταγωνιστικές ποδηλατοδρομίες ακόμη και μέτριου επιπέδου. Παλαιότερη έρευνα στο U.K. έδειξε ότι με τον καφέ υπάρχει άμεση αντίδραση σε εξωτερικά αιφνίδια ερεθίσματα και βελτίωση στη μνήμη και στην αντίληψη του χώρου. Βέβαια, όπως παρατηρεί γράφοντας στον Guardian ο Dr. Mike T. Nelson, ερευνητής και ειδικός στην δράση του καφέ στο σώμα μας, δεν είναι όλοι οι καφέδες ίδιοι: “Οι κόκκοι μπορεί να κάνουν τη διαφορά. για παράδειγμα, ο μέσος κόκκος  robusta έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα καφεΐνης σε σχέση με τον arabica. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες. το καβούρδισμα διασπά την καφεΐνη, επομένως σε δυνατό καβούρδισμα ο καφές θα έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα καφεΐνη”. Αναφερόμενος στη μεταβλητότητα της περιεκτικότητας, ο ίδιος δηλώνει: “Για τον λόγο αυτό,  στους αθλητές που τον καταναλώνουν αποκλειστικά για ενίσχυση των επιδόσεών τους, προτείνω να λαμβάνουν την καφεΐνη σε μορφή χαπιού, διότι έτσι μπορούν να ελέγξουν καλύτερα την περιεκτικότητα”. Η Arabica είναι  η ποικιλία με την χαμηλότερη καφεΐνη  όμως είναι ποιοτικά ανώτερη από την Robusta.

Κάθε πότε πρέπει να πίνουμε καφέ;

Πρόκειται για μία ερώτηση που από την ημέρα που έχει τεθεί, προκάλεσε και  προκαλεί έντονες διαφωνίες. Κατά μέσον όρο, η καφεΐνη, παραμένει στο πεπτικό και επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα, για περίπου έξι ώρες. Εξ αυτού και οι περισσότεροι ερευνητές συνιστούν να πίνουμε έναν το πρωί και έναν ή το μεσημέρι μετά το φαγητό ή το απόγευμα μετά τον μεσημεριανό μας ύπνο και έπειτα να σταματούμε, καθώς έτσι θα έχουμε μία ισορροπία κατά τη διάρκεια της ημέρας και το βράδυ μπορούμε να πάμε με άνεση για ύπνο.

Κάνει καλό η καφεΐνη;

Στο θέμα αυτό, τα στοιχεία δεν είναι απολύτως ξεκάθαρα. Μια από τις μεγαλύτερες διεθνείς επιστημονικές αναλύσεις του 2017 που συγκέντρωσε στοιχεία από τουλάχιστον 200 παλαιότερες έρευνες σημειώνει συμπερασματικά: “Η κατανάλωση του καφέ δείχνει να είναι ασφαλής σε γενικές γραμμές σε συνηθισμένα επίπεδα λήψης της, τα αποτελέσματα  δείχνουν ότι για να μπορέσουμε να έχουμε μείωση κινδύνων εμφάνισης διάφορων ασθενειών, μπορούμε να το κάνουμε  με τρεις κούπες καφέ την ημέρα, και είναι πλέον πιθανό αυτοί οι  καφέδες τελικά θα ευνοήσουν την υγεία μας”. Έρευνα του ίδιου έτους δείχνει επίσης ότι ο καφές σχετίζεται με πιθανή μείωση διάφορων μορφών καρκίνου, καρδιαγγειακών ασθενειών, Parkinson’s και διαβήτη τύπου 2. Στην ίδια έρευνα φαίνεται  ότι τελικά και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο οι επιδράσεις του καφέ είναι θετικές, γιατί μπορεί να βοηθήσει και στη μείωση του λίπους, μία επίδραση, η οποία όμως θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική εάν συνδυαστεί και με σωματική άσκηση.

Έχει σημασία να πίνουμε καφέ;

Σε γενικές γραμμές, η απάντηση είναι ναι, αν και το δυνατό καβούρδισμα που υποβάλουμε τον κόκκο του καφέ, εκτός από την χαμηλή περιεκτικότητα καφεΐνης τείνει να οδηγεί και σε λιγότερα αντιοξειδωτικά και χαμηλότερα επίπεδα χλωρογενικού οξέος (Chlorogenic acid), μίας ουσίας που μπορεί να προστατεύσει το σώμα από φλεγμονές και βλάβες στα κύτταρα. Επίσης, οι έρευνες δείχνουν ότι στον καφέ φίλτρου υπάρχουν ενδείξεις ότι οι καφετιέρες που τον παρασκευάζουν, οι “ζεστής εκχύλισης”, μπορούν και  συντηρούν τις θετικές ιδιότητες του καφέ καλύτερα από τις άλλες συσκευές, μπρίκια, βραστήρες. Τέλος, αν έχει σημασία για την υγεία να βάζει κανείς στον καφέ του γάλα ή και ζάχαρη, δεν υπάρχει καμία επίπτωση, απλά αυξάνονται οι θερμίδες. Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα; Έως τρεις κούπες καφέ την ημέρα κατά πάσα πιθανότητα αρκούν και εάν είναι δυνατόν μόνο φίλτρου, χρησιμοποιώντας μάλιστα καφέ arabica με χαμηλό καβούρδισμα,  εάν θέλουμε να έχουμε όλες  τις ευεργετικές ιδιότητες του καφέ. Πίνουμε το πρωί, ξανά το μεσημέρι ή το απόγευμα και να μην πιούμε για αρκετές ώρες προτού κοιμηθούμε. 

Τα στοιχεία των ερευνών είναι από το έντυπο της “Εθνικής Αμερικανικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης” όπως αναδημοσιεύθηκαν στον Guardian

Υ.Γ.  Για εμάς τους Έλληνες ο καφές δεν είναι κάποιο αγαπημένο μας προϊόν, όπως είναι για τους Αμερικανούς, τους Γάλλους, τους Ιταλούς. Για πολλούς από εμάς ο καφές είναι ο τρόπος για να μπει σε λειτουργία ο οργανισμός μας το πρωί, ενώ για ακόμα περισσότερους αποτελεί μια μορφή κοινωνικοποίησης, όπως το τσάι στους Άγγλους ή στους Άραβες. Για αυτό το λόγο και δεν γίνονται και κατά συνέπεια δεν παρουσιάζονται αναλύσεις ή έρευνες για τον καφέ από πανεπιστήμια, τηλεοράσεις,   επιστημονικά περιοδικά υγείας και εφημερίδες. Η σημερινή μου ανάρτηση έρχεται για να καλύψει κάπως αυτό το κενό.